Niezależnie czy młody, czy wczesny, ziemniak to król polskich stołów, główny bohater kart dań i  wielu przepisów, faworyt dzieci zwłaszcza w wersji rumianej i idealnie chrupiącej. Wyróżnia się nieograniczonym potencjałem w kuchni, dlatego też jego zalety i możliwości kulinarne są tematem kampanii informacyjno-edukacyjnej „Ziemniaki czy kartofle? Wybierz, smakuj i jedz”. Agnieszka Piskała-Topczewska, specjalistka ds. żywienia wyjaśnia, czym różnią się ziemniaki wczesne od młodych i jak je rozpoznać.

Po okresie oczekiwania na nowalijki przyszedł czas na młode ziemniaki. Dla wielu osób te pierwsze, gotowane bez obierania, serwowane z koperkiem, jajkiem sadzonym i zsiadłym mlekiem, są nie tylko miłym wspomnieniem z dzieciństwa, ale również, o czym mało kto wie, zdrowym i pełnowartościowym posiłkiem, który dostarcza wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Choć pierwsze młode polskie kartofle pojawiają się na przełomie maja i czerwca, to już w kwietniu możemy znaleźć na sklepowych półkach ziemniaki… wczesne.

 Wczesne kontra młode

- Choć często nazwa ziemniaki „wczesne” i „młode” stosowana jest zamiennie, wcale nie oznacza tego samego. Słowo „wczesne” to prawidłowe określenie odmian ziemniaków, do których zaliczają się na przykład te o wdzięcznych nazwach – Arielle, Berber, Denar czy Fresco. Istnieją również odmiany średnio wczesne, późne, średnio późne, które pojawiają się na sklepowych półkach do późnej jesieni i przez całą zimę – wyjaśnia Agnieszka Piskała-Topczewska, specjalista ds. żywienia.

Pojawiające się w okresie kwietnia, a nawet marca kartofle, oznaczone jako „wczesne”, to stare bulwy ziemniaków odmian wczesnych, które przywożone są do Polski np. z Grecji lub Cypru. Te importowane bulwy często mają jednolitą, gładką skórkę, którą mimo wszystko należy obierać. Dodatkowo transport ziemniaków z innych krajów wymaga specjalnego zabezpieczenia ich przed gniciem i psuciem, często poprzez nadmierne suszenie, ale i wykorzystywanie substancji chemicznych.

Młode kartofle z kolei oznaczają pierwsze młode bulwy wyróżniające się przede wszystkim niewielkim rozmiarem i charakterystyczną cieniutką skórką, która delikatnie łuszczy się na kształt trocin. Są znacznie mniej kaloryczne, ponieważ zawierają dużo wody, a za to mniej skrobi. Mają też krótszą trwałość i szybko tracą świeżość, dlatego nie nadają się do dłuższego przechowywania.

Nie ma to jak polski młody ziemniak!

Pod względem walorów smakowych, odżywczych i kaloryczności zdecydowaną przewagę mają ziemniaki młode, które królują o tej porze roku na naszych stołach. Niezależnie, w jakiej postaci zostaną przygotowane – pieczone z boczkiem i ziołami, w zapiekance, opiekane ze skórką i z farszem, czy w warzywnej sałatce – są bezkonkurencyjne same w sobie i smakują doskonale.

- Młody ziemniak to warzywo, które nie zostało jeszcze w pełni ukształtowane. Natomiast w przypadku kartofli dostępnych w sklepach od połowy kwietnia i podpisanych jako młode, najprawdopodobniej mamy do czynienia z odmianą wczesną. Dlatego robiąc zakupy, przyglądajmy się im uważniej, wybierając te, które są jędrne, nieposiniaczone i gładkie, a najlepiej nieopakowane i niemyte. Nie dajmy się zmylić tym błędnie używanym zamiennie nazwom „młode” i „wczesne”, a przede wszystkim poczekajmy na te polskie, które są najsmaczniejsze i najzdrowsze – mówi Agnieszka Piskała-Topczewska.

 Polski ziemniak w międzynarodowej odsłonie

- Ziemniak to ciekawe i intrygujące warzywo, uznawane za tradycyjnie polskie. Niestety spożywane jest przez Polaków coraz rzadziej, szczególnie ludzi młodych, jak wynika z badań przeprowadzonych na potrzeby kampanii „Ziemniaki czy kartofle? Wybierz, smakuj i jedz”. Znany pod różnymi postaciami
i nazwami, ten niepozorny produkt skrywa wiele wartości odżywczych oraz smakowych. W tegorocznej, III edycji kampanii, równolegle do przekazów dotyczących walorów zdrowotnych ziemniaków, zaprezentujemy ich międzynarodowe oblicze. Podpatrzymy lokalne kuchnie i dania, jakie przyrządza się z kartofli w różnych częściach i krajach świata. Chcemy się inspirować oraz być inspiracją dla innych, wychodząc poza utarte ramy kulinarne – zapewnia Agnieszka Falba-Gałkowska, Dyrektor Biura Federacji Branżowych Związków Producentów Rolnych, organizatora kampanii „Ziemniaki czy kartofle? Wybierz, smakuj i jedz”.

Ogólnopolska kampania informacyjno-edukacyjna „Ziemniaki czy kartofle? Wybierz, smakuj i jedz”, której organizatorem jest Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych, sfinansowana jest ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw.

W uprawach ekologicznych stronimy od syntetycznych związków chemicznych, przy pomocy których zwalcza się szkodniki oraz choroby w rolnictwie konwencjonalnym. Agrofagi różnią się między sobą szkodliwością – niektóre łatwiej, inne zdecydowanie trudniej się zwalcza. Do bardzo wymagających przeciwników należy  stonka ziemniaczana. Czerwiec i lipiec to miesiące jej masowych pojawów. Żarłoczne larwy w krótkim czasie zdolne są ogołocić plantację ziemniaków z liści.

Stadium szkodliwym są dorosłe chrząszcze, gdyż również one odżywiają się liśćmi ziemniaka. Najwięcej problemów stwarzają jednak wylęgające się ze złożonych przez nie jaj larwy. Szkodliwość stonki polega na drastycznym ograniczeniu powierzchni asymilacyjnej liści, wskutek czego roślina nie jest w stanie wyprodukować dostatecznej ilości cukrów do odżywienia plonu bulw. Stonka jest bardzo plenna – w ciągu roku wykształca 2, a nawet 3 pokolenia. Jest szkodnikiem ciepłolubnym, którego presję mogłaby osłabić mroźna zima. Niestety dawno jej u nas nie widziano…

Z ekologicznych sposobów na stonkę ziemniaczaną zalecić można opryskiwanie krótko fermentowaną (4-5 dni) gnojówką z pokrzywy rozcieńczoną w stosunku 1 : 10 lub wyciągiem z wrotyczu (300 g świeżego ziela w 10 l wody), bądź też opylanie mączką mineralną (bazaltową). Są to naturalne preparaty, które zniechęcą stonkę do żerowania na liściach i łodygach ziemniaków.

Na mniejszych powierzchniach (w tym w ogrodach przydomowych) sprawdza się ręczne zbieranie larw oraz chrząszczy.

Masowym pojawom stonki przeciwdziała prawidłowo prowadzony płodozmian (przerwa w uprawie ziemniaka na danym polu nawet 5-letnia), a także przyjazny środowisku, sprzyjający wysokiemu poziomowi bioróżnorodności system utrzymania okolicy uprawy. W zakrzaczeniach i zadrzewieniach śródpolnych, nie likwidowanych chemicznie pasach zachwaszczenia na obrzeżach plantacji bytują naturalni wrogowie stonki.

Przeciwko stonce ziemniaczanej stosować możemy insektycydy bazujące na substancjach aktywnych z grupy neonikotynoidów (acetamipryd) lub pyretroidów (np. deltametryna). Pamiętajmy, że ze wszystkiego złego lepszy już acetamipryd. Jest to substancja o działaniu selektywnym, a więc zwalczająca wybiórczo szkodniki, a nie wykazująca bezpośredniej szkodliwości dla owadów zapylających. Pyretroidy działają niewybiórczo, niszcząc wszystkie owady, również te pożyteczne, które zostaną nimi opryskane.

Słysząc o sadzonkach frigo, wielu Czytelników uzna, że jest to jakaś nowa odmiana truskawki. Nazwą tą określa się jednak bardzo ciekawą technologię produkcji sadzonek różnych odmian, która umożliwia pozyskanie owoców w terminach, w których truskawki zwykle nie owocują.

Jeżeli chodzi o dostępne w szkółkach sadzonki truskawek, najpopularniejsze są te zielone (z nagim systemem korzeniowym) oraz sadzonki doniczkowane, których bryła korzeniowa wzrasta w podłożu. Ich wysadzanie do gleby standardowo odbywa się w terminie późnoletnim/jesiennym bądź na wiosnę.

Prócz tego możemy spotkać w szkółkach sadzonki frigo. Kopie się je pod koniec jesieni lub na początku zimy, a więc po zakończeniu wegetacji roślin, w stanie uśpienia zimowego. Sortuje się je, zabezpiecza chemicznie przed chorobami, czyści i obcina im liście. W stanie bezlistnym pakowane są do komór chłodniczych, w których przetrzymuje się je często przez wiele miesięcy w temperaturze . – 1,5°C do – 2°C aż do momentu ich ekspedycji.

Po wyjęciu ich z chłodni i rozmrożeniu wysadza się je do gleby. Prawie zawsze się przyjmują. Co istotne, już po okresie 2 miesięcy wydają czerwone owoce (a przy upałach nawet już po 6 tygodniach).

Przez ogrodników profesjonalnych sadzonki frigo wykorzystywane są do tzw. programowanej produkcji owoców, czyli pozyskiwania ich w terminach poza sezonem, innych niż standardowe, kiedy sprzedaż jest bardziej opłacalna. Dotyczy to np. truskawek sprzedawanych po zakończeniu owocowania przez większość odmian, czyli po połowie lipca.

Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby sadzonki frigo wykorzystać w ogródku przydomowym. Można wysadzić je do gruntu i oczekiwać na własne truskawki z opóźnionego zbioru nawet do pierwszych przymrozków. Na przykład jeżeli wysadzimy sadzonki 10 lipca, owoce pozyskamy ok. 10 września. Warto jednak wziąć pod uwagę, że im bardziej odwlekamy termin sadzenia, tym trudniej będzie pozyskać truskawki o pożądanych cechach jakościowych (we wrześniu jest mniejsze oświetlenie i niższa temperatura, co nie sprzyja wybarwieniu, jędrności oraz smakowitości owoców).