Właściciele mieszkań lub domów z niewielkimi działkami nie mogą niekiedy pozwolić sobie na rozległe ogrody wypełnione mnóstwem ciekawych gatunków roślin. Z pomocą przychodzą jednak ogrody, które możemy założyć na niewielkich powierzchniach np. w drewnianych skrzyniach. Taki sposób uprawy świetnie sprawdzi się również dla właścicieli gruntów o niskiej jakości, którzy pragną uzyskać obfite plony ze swoich przydomowych upraw. Jak wykonać ogrody w skrzyniach i o czym należy pamiętać podczas ich pielęgnacji?
Ogrody w skrzyniach zwane również podwyższonymi grządkami (z racji konieczności nawiezienia większej ilości gleby) są rozwiązaniem znanym w ogrodnictwie od lat. Ich ograniczeniem jest jedynie przestrzeń, jaką dysponujemy – w zależności od planowanego zagospodarowania terenu, ogrody w skrzyniach mogą przyjmować różne rozmiary. Najczęściej są to jednak podłużne konstrukcje wykonane z desek z trwałego drewna. Warto pamiętać, aby drewno wybierane na potrzeby stworzenia podwyższonych grządek było uprzednio zaimpregnowane odpowiednim preparatem chroniącym przed wilgocią. Taki zabieg pomoże przedłużyć żywotność naszych ogrodów i nie narazi nas na ewentualne szkody wywołane niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi.
Konstrukcje ogrodów w skrzyniach tworzy się zazwyczaj na niczym nieosłoniętej ziemi, jednak w przypadku tworzenia podwyższonych grządek na tarasie lub balkonie, warto zaopatrzyć skrzynie w dno wykonane np. z agrowłókniny. W tym przypadku warto zadbać również o odpowiednie odprowadzanie wody, tak aby korzenie wybranych przez nas roślin nie zgniły. Stelaż wykonany z zaimpregnowanych desek w formie prostokąta lub kwadratu należy przenieść w miejsce docelowego użytkowania, a następnie wypełnić odpowiednimi warstwami podłoża. Kwestia wypełnienia zależy w dużej mierze od gatunków roślin, jakie planujemy uprawiać w skrzyniach. W przypadku uprawy warzyw na dno skrzyni warto wysypać warstwę drenażu, który zadba o prawidłowe uwilgotnienie gleby oraz przysypać ją mieszanką gleby i kompostu.
Ogromną zaletą podwyższonych grządek jest zmniejszony nakład pracy ludzkich rąk podczas utrzymywania i pielęgnacji roślin. Mniejsza powierzchnia uprawowa przyczynia się do sprawnego eliminowania ewentualnie pojawiających się chwastów. Dodatkowo działalność takich agrofagów jak ślimaki jest również znacząco zahamowana, z uwagi na utrudniony dostęp do liści i innych elementów uprawianych roślin. Podwyższone stanowisko do uprawy jest również w lepszym stopniu wystawione na promienie słoneczne, co sprawia, że ziemia nagrzewa się szybciej. Gleba znajdująca się w skrzyniach pozostaje również w ciągłym przewiewie, co wpływa na polepszenie jej powietrznych stosunków.
Najlepszymi gatunkami do uprawy na podwyższonych grządkach są przede wszystkim rośliny warzywne takie jak sałata, rzodkiewki, marchew, buraki i wiele, wiele innych gatunków. Świetnym wyborem dla ogrodowych skrzyń będą również wszelkiego rodzaju zioła np. oregano, tymianek czy bazylia. Przestrzeń ogrodów zlokalizowanych w skrzyniach można wykorzystywać dowolnie, dobierając poszczególne gatunki roślin według aktualnych potrzeb. Dobrą praktyką jest sadzenie takich gatunków, których wzajemne towarzystwo będzie wzmacniało ich rozwój oraz przyczyniało się do zwiększonego plonowania. W skrzyniach ogrodowych możemy uprawiać również wieloletnie rośliny ozdobne.
Podczas pielęgnacji ogrodów w skrzynkach musimy pamiętać, że podwyższone obszary uprawowe są bardzo często narażone na przemarzanie. W przypadku występowania niskich temperatur warto zadbać o dodatkowe ocieplenie grządek, stosując grube warstwy ściółki lub dodatkowych okryć z agrowłókniny. Czynności te dotyczą w szczególności przypadków uprawy roślin wieloletnich. Podwyższone grządki są często narażone na zbyt szybką utratę wody, dlatego w celu zadbania o prawidłowe uwilgotnienie gleby możemy zastosować również hydrożel.
Ogrody w skrzynkach polecane są przede wszystkim osobom starszym, z racji trudności w klękaniu oraz nadmiernym pochylaniu się, jednak mogą stanowić ozdobę przestrzeni właścicieli w każdym wieku. Ich utrzymywanie jest niezwykle proste, a efekt robi wrażenie nawet na amatorach ogrodniczych wrażeń.
Maliny i jeżyny to jedne z najbardziej cenionych w Polsce owoców miękkich, głównie ze względu na ich wyśmienite walory smakowe i możliwość stworzenia z nich rozmaitych przetworów, deserów i innych potraw. Ich ceny w sezonie mogą osiągać jednak zatrważający poziom, dlatego zasadzenie kilku krzewów na działce czy innym skrawku ziemi może w istocie być niezwykle opłacalnym rozwiązaniem.
W przypadku, jeśli zdecydujemy się na posadzenie krzewów malin lub jeżyn musimy pamiętać o kilku ważnych aspektach związanych z ich pielęgnacją i zapobieganiem rozwijania się niebezpiecznych patogenów, mogących pokrzyżować nam plany zebrania obfitego plonu owoców. Szczególnie istotną kwestią w uprawie owoców jagodowych jest jak najwcześniejsze rozpoznanie i próby zwalczania chorób grzybowych, które w dzisiejszych czasach atakują coraz to więcej plantacji malin i jeżyn. Jedną z nich jest choroba przypąkowego zamierania pędów, wywoływana najczęściej przez grzyby z gatunku Didymella applanata.
Patogeny choroby zamierania pędów rozwijają się najczęściej w tkankach porażonych roślin, głównie w ich pędach, w miejscach wyrastania nowych liści i pąków. Pierwszymi objawami porażenia chorobą są widoczne przebarwienia pędów w postaci ciemnobrązowych, obszernych plam. W późniejszym czasie centralne części przebarwień stają się szare lub niebiesko-sine. Zmiana barwy i stopniowe zamieranie tkanek może zachodzić również na liściach. Części roślin zarażone chorobą rozwijają się wolniej, a w okresie letnim po długim czasie ekspansji choroby na pędach widoczne są czarne kropki, będące owocnikami grzybów, w których rozwijają się zarodniki. W przypadku pojawienia się struktur służących do rozprzestrzeniania się choroby, proces zwalczania zamierania pędów może być niezwykle trudny i uciążliwy. Z tego powodu, jak najwcześniejsze rozpoznanie problemu może w niektórych przypadkach uchronić plantację przed całkowitym zniszczeniem.
Patogeny odpowiedzialne za zamieranie pędów roślin miękkich rozwijają się w otoczeniu wysokiej wilgotności, najczęściej w środowisku charakteryzującym się powolnym parowaniem. Nadmiernie wysoka wilgotność powietrza sprawia, że większość gatunków roślin staje się o wiele bardziej podatna na niszczycielską działalność agrofagów. W tym przypadku, podczas wybierania odpowiedniego miejsca na sadzenie krzewów malin lub jeżyn, warto wybrać stanowiska półcieniste, z delikatnym nasłonecznieniem. Z drugiej jednak strony musimy pamiętać, że nadmierne przesuszenie gleby i wystawienie roślin na pełne słońce może w równym stopniu zaburzać prawidłowe funkcjonowanie osobników, przyczyniając się do ich osłabienia. Obniżona kondycja roślin, niedogodne środowisko glebowe, brak składników pokarmowych czy liczne uszkodzenia mechaniczne roślin również przyczyniają się do szybszego rozwoju choroby zamierania pędów.
Podczas sadzenia krzewów powinniśmy pamiętać również o zachowaniu stosownych odległości między danymi osobnikami – w przypadku zbyt gęstego nasadzenia roślin, ryzyko pojawiania się chorób, a także ich przyśpieszone tempo rozprzestrzeniania się mogą znacząco wzrosnąć. Rozstaw pomiędzy poszczególnymi krzewami powinien wynosić więc przynajmniej 50 cm. Taka odległość zapewni roślinom prawidłowy rozwój i nie spowoduje nadmiernej konkurencji o zasoby pokarmowe. Dodatkowo zapewni optymalne korytarze powietrzne, które sprawią, że środowisko wokół rośliny nie będzie nadmiernie wilgotne.
Oprócz zachowania odpowiednich odstępów pomiędzy poszczególnymi krzewami warto również pilnować, aby rośliny nie zapuszczały zbyt gęstych pędów, szczególnie u podstawy krzewów. Ponadto, warto pamiętać, że nadmierne zachwaszczenie ziemi wokół roślin również może sprzyjać rozwojowi niebezpiecznych patogenów. Regularne kontrolowanie stanu plantacji i systematyczne odchwaszczanie jest więc jednym z najważniejszych czynności zapobiegawczych rozwojowi choroby zamierania pędów. Wśród innych ważnych zabiegów z zakresu podcinania lub przycinania roślin warto dodatkowo wprowadzić cięcie pędów po zebraniu dojrzałych owoców. Wszelkie ścięte pędy należy kategorycznie spalić! Czynność ta może bowiem uchronić pozostawione pędy malin lub jeżyn, a także innych roślin zlokalizowanych w ogrodzie przed rozprzestrzenieniem się ewentualnych patogenów choroby.
Podczas przeprowadzania zabiegów pielęgnacyjnych warto pamiętać również, aby zachować jak największą ostrożność podczas pracy przy krzewach malin. Nawet niewielkie uszkodzenia lub nacięcia na powierzchni pędów mogą stanowić idealną drogę wnikania szkodliwych zarodników grzybów rozwijających chorobę zamierania pędów. Warto również pamiętać, aby podczas podlewania malin lub jeżyn, nie kierować strumienia wody bezpośrednio na ich liście oraz górne pędy. Najlepszym sposobem nawadniania krzewów owocowców miękkich jest zastosowanie systemu kropelkowego, który dostarcza odpowiednią porcję wody bez ryzyka stagnacji jej nadwyżki. Jeśli jednak nie możemy pozwolić sobie na montaż odpowiedniego systemu nawadniającego, powinniśmy pamiętać o podlewaniu wyłącznie ziemi zlokalizowanej wokół rośliny.
W wielu przypadkach uwarunkowania środowiskowe klasyfikujące występowanie danych gatunków roślin są ciężkie do zmienienia – wiele z osób decydujących się na wprowadzenie krzewów malin lub jeżyn w obrębie przydomowych ogrodów, nie może w pełni dostosować odpowiedniego stanowiska dla ich potrzeb. W tym celu warto wybierać takie odmiany, które będą odznaczały się szerszą tolerancją dla trudnych warunków siedliskowych i presji ze strony rozwoju chorób. Dzięki temu będziemy mogli cieszyć się zdrowymi i pełnymi witamin owocami.
Nowoczesne techniki rolnictwa XXI wieku zakładają wdrażanie coraz to bardziej innowacyjnych rozwiązań mogących przyczynić się do zwiększenia wydajności produkcji roślinnej i zwierzęcej, ograniczając przy tym zużycie elementów środowiska naturalnego. W wielu przypadkach sięgają one do sprawdzonych metod rolnictwa bazującego na lokalnym rozpatrywaniu zasobów i wymagań środowiska. Dzięki temu, w obrębie danego gospodarstwa możemy uzyskać znaczną poprawę właściwości gleby, co przekłada się na daleko idące korzyści ekonomiczne.
Rolnictwo konserwujące znane pod wieloma terminami, w obecnym czasie zyskuje na popularności, szczególnie w kontekście szukania rozwiązań mających stanowić remedium na problemy współczesnego świata, związane w dużej mierze z zubożaniem się składników pokarmowych w glebach oraz pogorszeniem ich właściwości wodno-powietrznych. Wszelkie innowacje wprowadzane w obszar rolnictwa mające na celu zwiększenie jego wydajności, przy jednoczesnym ograniczeniu rabunkowych sposobów gospodarowania zasobami środowiska przyczynia się korzystnie dla ludzkiej populacji, nie tylko ze względu na wymiar finansowy, jednak również z uwagi na kwestię poszanowania naturalnych procesów regulujących przyrodę.
Strategia rolnictwa konserwującego zakłada zadbanie o jak najwyższy udział materii organicznej zakumulowanej w glebie oraz wszelkim zabiegom agrotechnicznym przyczyniającym się do osiągnięcia tego celu. Kwestią nadrzędną w konserwujących zabiegach agrotechnicznych jest zminimalizowanie erozji, a także degradacji gleby. Dążenie do utrzymywania wysokiego poziomu materii organicznej w glebie ma niezwykle pozytywne aspekty, wykraczające daleko w przyszłość, pozostawiając optymalne środowisko życia dalszym pokoleniom.
Zgodnie z podstawowymi definicjami wyznaczanymi przez ekspertów w zakresie produkcji rolniczej, rolnictwo konserwujące odchodzi w całkowitym stopniu od prowadzenia upraw w systemie orki z wykorzystaniem pługu powodującego odwracanie gleby. Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) w swej definicji rolnictwa konserwującego zaznacza jasno, że jest to system rolnictwa, który promuje minimalne naruszanie gleby (tj. brak orki), utrzymanie trwałej pokrywy glebowej i dywersyfikację gatunków roślin. Ponadto, system rolnictwa konserwującego ma na celu zwiększanie różnorodności biologicznej i promowanie naturalnych procesów biologicznych nad i pod powierzchnią ziemi, co przyczynia się do zwiększenia efektywności wykorzystania wody i składników odżywczych oraz zmierza do ulepszonej i zrównoważonej produkcji roślinnej.
U podstaw rolnictwa konserwującego stoi więc jak największa troska o wysoki udział materii organicznej w glebie, stanowiący największy rezerwuar związków na bazie węgla. To właśnie jej poziom decyduje o żyzności danego stanowiska, a w dobie szybko postępującego wyjaławiania się gleby zainteresowanie wszelkimi zabiegami poprawiającymi parametry bogactwa składników odżywczych dostępnych dla roślin jest jednym z obowiązków gospodarzy odpowiedzialnie zarządzających pracami polowymi.
Niezwykle ważnym aspektem rolnictwa konserwującego jest pozostawianie odpowiedniej ilości pokrywy roślinnej wprowadzanej na obszar pola za pośrednictwem planowania mulczowania, międzyplonów czy poplonów. Wprowadzanie okrywy zielonej na obszarze gospodarstwa rolnego wiąże się z szeregiem pozytywnych aspektów m.in. ograniczeniem nawożenia gleby w niektóre pierwiastki cenne dla roślin np. azot czy zmniejszenie erozji wodnej i powietrznej w obrębie powierzchni pola. Dodatkowo wprowadzanie rozmaitych gatunków roślin na obszarze danego gospodarstwa przyczynia się do zachowania wysokiej bioróżnorodności środowiska i zapewnia wyższą odporność ekosystemu pod kątem ulegania presji szkodników i chorób. Takie systemy stanowią stabilną podstawę rozwoju zdrowych i dobrze odżywionych roślin, zwiększając tym samym wydajność ich plonowania.
Jak podkreśla sprawozdanie specjalne wydane przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) „Zmiana klimatu i grunty” w 2019 roku to właśnie rolnictwo ochronne stanowi jeden z podstawowych elementów adaptacyjnych produkcji roślinnej, którego celem jest przeciwdziałanie negatywnym skutkom postępujących zmian klimatycznych. Zgodnie z informacją przekazaną przez ekspertów FAO, gospodarze wdrażający system rolnictwa konserwującego mogą zaoszczędzić od 30% do 40% czasu pracy, ograniczając również zużycie paliwa oraz ograniczając koszty konserwatorskie maszyn i innych urządzeń rolniczych.
Rolnictwo XXI wieku stoi przed wieloma wyzwaniami dotyczącymi w dużej mierze zaspokojeniu wzrastającego zapotrzebowania na żywność oraz zachowaniu jak najdalej idącego poszanowania n