Zabytkowe maszyny rolnicze w Sichowie Dużym

wystawa zabytkowych maszyn rolniczych ewelina-wiacekZ okazji stulecia Wystawy Rolniczo-Przemysłowej w Staszowie, w 1912 roku została zorganizowana ekspozycja zabytkowych maszyn rolniczych. Przed laty inicjatorem oraz prezesem komitetu organizacyjnego tej wystawy był książę Maciej Radziwiłł. Celem wystawy maszyn rolniczych z minionej epoki na terenie Domu i Biblioteki im. Krzysztofa i Zofii Radziwiłłów w Sichowie Dużym było m.in. oddanie szacunku pokoleniom ludzi, którzy w swojej pracy na roli posługiwali się tego typu maszynami.
Wśród dawnych maszyn rolniczych można zobaczyć:
- Sieczkarnię – jest to maszyna do cięcia słomy, trawy, kukurydzy i innych roślin pastewnych na sieczkę. Sieczkarnia składa się z koryta, zespołu podającego, zespołu tnącego, zespołu napędzającego oraz koła zamachowego. Sieczkarnia była napędzana siłą mięśni rąk za pomocą kieratu lub silnika elektrycznego;

- Kierat – tzw. maneż, jest to urządzenie wykorzystujące siłę pociągowa koni lub wołów do napędów stacjonarnych maszyn rolniczych typu sieczkarnia lub młocarnia. Kierat jest zespołem przekładni zębatych, najczęściej składających się z dwóch par kół przymocowanych do ramy. Największe z kół było połączone z dyszlem służącym do zaprzęgania zwierząt pociągowych. Zwierzęta – zwykle konie, obracały przekładnie chodząc po okręgu o średnicy około 10 m. Napęd z kieratu do maszyn rolniczych przekazywany był za pomocą kilku wałów połączonych przegubami. Pierwsze kieraty zbudowane były całkowicie z drewna. W XIX wieku w Polsce rozpoczęto budować kieraty ze stali i żeliwa;

- Młocarnię szerokomłotną – jest to maszyna do młócenia zboża, która umożliwiała podawanie zboża do maszyny w poprzek. Bębny młócące wybijały ziarno, a nie niszczyły słomy, która pozostawała prosta. Większość wcześniejszych młocarni miała małą szerokość otworu, zboże do młócenia podawano wzdłuż – kłosami do przodu. Po wymłóceniu słoma była potargana, połamana, nie nadawała się do pokrywania dachów ani do wiązania. Trudno też było ją podać do sieczkarni;

- Młocarnię „sztyftówkę” – jest to maszyna służąca do młócenia, czyli oddzielania ziaren zboża od kłosów. Konstruktorem pierwszej młocarni był około 1796 r. szkocki inżynier mechanik – Andrew Meikle. Maszyna ta składa się z dwóch zasadniczych podzespołów: obracającego się bębna oraz nieruchomego klepiska, opasującego część obwodu bębna. Między tymi podzespołami jest szczelina omłotowa, przez którą przechodzi młócone zboże. Elementami roboczymi są zęby – sztyfty znajdujące się na bębnie i klepisku. Po przejściu przez nie słoma razem z wymłóconym zbożem i plewami wydostawała się na zewnątrz, skąd należało ją wygrabić, a następnie zboże oczyścić na wialni. Pierwsze maszyny „sztyftówki” powstały w 1835 roku;

- Wialnię – jest to urządzenie napędzane siłą mięśni rąk lub z napędem mechanicznym, służące do oczyszczania młodego ziarna, oddzielenia plew i innych zanieczyszczeń;

- Pług konny jednoskibowy – bezkoleśny –  jest to narzędzie uprawowe do wykonywania orki. Narzędzie to posiada jeden korpus płużny. Każdy korpus płużny posiada lemiesz, który odcina pas roli – skibę od calizny, odkładnicę odwracającą i wrzucającą odciętą skibę w bruzdę. Najstarszy rysunek pługa znaleziono sprzed 5500  lat w starożytnym mieście Ur, obecnie Irak;

- Radło konne – jest to narzędzie wynalezione około 4000 r. p.n.e. w epoce neolitu, służące do spulchniania gleby bez jej odwracania. Pierwotne radło było wykonane z drewna i składało się z symetrycznej radlicy elementu pracującego w glebie i grządzieli – elementu do zaprzęgania zwierząt. W późniejszym czasie radlica była wykonana z żelaza. Radło mogło być ciągnięte przez człowieka lub zwierzęta pociągowe – woły i konie. Na ziemiach polskich radło było stosowane do końca XII w., kiedy zostało wyparte przez sochę, która z kolei została wyparta przez pług. W późniejszym okresie radło było stosowane jako narzędzie pielęgnacji gleby – do spulchniania, niszczenia chwastów oraz obsypywania roślin;

- Brony drewniane – jest to narzędzie uprawowe służące do spulchniania i rozdrabniania roli – bronowania. Brony najczęściej stosowano po orce do rozdrabniania roli, lub po zasiewie, w celu przykrycia materiału siewnego cienką warstwą rozdrobnionej gleby. Narzędzie to stosowano także do usuwania kłączy i rozłogów chwastów. Brony napędzane lub ciągnięte były przy pomocy ciągnika lub konia;

- Kultywator sprężynowy konny – jest to narzędzie przyczepiane, służące do spulchniania i kruszenia zaoranej bądź zleżałej gleby, spulchniania ścierniska, niszczenia darni oraz prac doprawiających. Elementami roboczymi są zęby zakończone redliczkami dwustronnie zaostrzonymi, co umożliwia ich odwracanie po stępieniu jednego końca. Zęby w kształcie litery S ze stali sprężynowej mocowane są do ramy w dwóch rzędach. Podczas pracy, na skutek zmiennych oporów wprawiane są w ruch drgający, co umożliwia dobre spulchnianie i mieszanie gleby, ułatwia to również wyciąganie na powierzchnię rozłogów perzu. Kultywator pracuje na głębokości 5-16 cm. Narzędzie to weszło do użytku w połowie XIX wieku;

- Kopaczkę konną – gwiazdową – jest to maszyna służąca do mechanicznego wykopywania bulw ziemniaczanych z redlin. Elementem kopiącym jest lemiesz. Podcięta przez lemiesz redlina wraz z zawartymi w niej bulwami ziemniaczanymi roztrząsana jest przez obracające się łopatki w postaci zakrzywionych metalowych prętów. Następnie ziemniaki są ręcznie zbierane z ziemi. Siłę pociągową stanowiły dwa konie robocze;

- Siewnik konny metalowy – jest to maszyna służąca do wysiewu materiału siewnego, np. zbóż, traw, kukurydzy, buraka, słonecznika i rzepaku. Wynalazcą siewnika do zboża był – Jethro Tull. Siewniki w Polsce zaczęto produkować w XIX w. dla folwarków. Po II wojnie światowej produkowano je w Kutnie. Były to najpierw siewniki konne, a dopiero w latach 60-tych ciągnikowe. Głównymi odbiorcami tych maszyn były PGR-y i SKR-y. W latach 70. XX w. pojawiły się w Polsce precyzyjne siewniki do buraków i kukurydzy. Do siewu bezpośredniego używa się specjalnych siewników z redlicami tarczowymi;

- Żniwiarkę – jest to konna maszyna do koszenia zbóż. Skoszony materiał dzieli na porcje – garście i układa na ściernisku. Pierwsza żniwiarka została skonstruowana przez Cyrusa McCormika w 1831 roku. Zespół roboczy stanowią nożycowy zespół tnący wraz z pomostem i kolumna grabiowa z 4 grabiami. Grabie nachylają zboże na zespół tnący i w ustalonym odstępie czasu zgarniają uformowane porcje z pomostu na ściernisko. Zespoły robocze żniwiarki są napędzane od koła jezdnego;

- Kosiarkę listwową – konną – pierwsze tego typu maszyny budował około 1850 roku w USA C. H. McCormik. Były one potem powszechnie używane w Europie, również na ziemiach polskich. Zespół tnący takiej kosiarki stanowi listwa z nożykami i nieruchoma belka z palcami – bagnetami, których krawędzie boczne tworzą przeciwostrza dla nożyków. Kosiarki były wykorzystywane do koszenia traw i zbóż. W przypadku koszenia zbóż do zespołu tnącego montowano pomost, na którym były gromadzone porcje zboża, zsuwane ręcznie za pomocą grabi na ściernisko.

Krótki rekonesans po wystawie zabytkowych maszyn rolniczych umożliwia przywrócenie w pamięci bądź stworzenie w wyobraźni obrazu wsi sprzed kilkudziesięciu lat.

 

 

Eko-uprawy.pl © 2024