Gdybym któregoś z sadowników poprosiła o wskazanie najpopularniejszego w Polsce gatunku sadowniczego, z pewnością powiedziałby, że jest nim jabłoń. Oczywiście to absolutnie prawda. Szacuje się, że w tym roku zbiór tych owoców wyniesie ok. 2,3 mln ton.  Większość z nich pochodzi z sadów prowadzonych metodami tradycyjnymi, niemniej jednak jabłoń jest gatunkiem, który jako pierwszy zagościł w sadach ekologicznych naszej strefy klimatycznej ze względu na swoją ogromną popularność.

Do ekoupraw nadają się tylko odmiany o wysokiej odporności na choroby, szczególnie istotną rolę w doborze odmian ogrywa ich odporność na parcha jabłoni (Venturia inequalis).  Dysponujemy dość dużą grupą odmian odpornych na tę chorobę, wciąż trwa także praca hodowców nad nowymi odmianami. U odmian dziś znanych odporność na parcha warunkowana jest przez jeden gen i może być dosyć łatwo przełamana, w związku z tym dąży się do otrzymania odmian, u których odporność ta będzie warunkowana przez kilka genów. Obok odporności bardzo istotnym w ekosadownictwie czynnikiem jest regularność owocowania, gwarantująca sukces ekonomiczny. U niektórych odmian mających tendencję do przemiennego owocowania możemy stosować zabieg przerzedzania zawiązków, pamiętajmy jednak o tym, że odmiany z dużą skłonnością do przemiennego owocowania nie nadają się do sadu ekologicznego.                                    

Tak więc, podjęliśmy decyzję, że zostajemy EKOproducentem. Jakie odmiany wybrać do naszych nasadzeń? Postaram się przybliżyć kilka z nich. Zacznijmy od kilku przykładów odmian tradycyjnych.

Kto z Nas nie zna ‘Pięknej z Boskoop’, popularnie zwanej „Renetą”. Odmiana ‘Boskoop’? Jej sporty świetnie nadają się do uprawy ekologicznej z uwagi  na dużą odporność na choroby. Jest to odmiana rozpowszechniona w całej Europie, swoje początki wywodzi z Holandii. Walorem w ekosadownictwie tej odmiany jest niska podatność na parcha jabłoni, mączniaka i zarazę ogniową. Jest to odmiana późna, jej dojrzałość zbiorcza przypada na październik. Musimy pamiętać o tym, że jest to drzewo bardzo silnie rosnące o rozłożystej koronie, co może utrudniać zbiory, może jednak stanowić dodatkowy walor, jeśli nasze ekosady łączymy z agroturystyką, wtedy jest to typowa jabłoń, taka jaką wyobrażają sobie spragnieni swojskiego klimatu turyści. ‘Boskoop’ wymaga żyznych gleb i miewa skłonność do przemiennego owocowania, wymaga więc regularnego przerzedzania zawiązków. Dodatkowym kłopotem może być fakt, że jest to odmiana dość wrażliwa na mróz. Kiedy jednak pokonamy te przeszkody, uzyskamy duże, kuliste owoce o zwartym, kwaskowatym miąższu. ‘Boskoop’ świetnie nadaje się do domowych wypieków i przetwórstwa, raczej nie nadaje się do spożycia jako jabłko deserowe, choć osobiście należę do amatorów kwaśnych, twardych jabłek odmiany ‘Boskoop’.                    

Tradycyjną odmianą wczesną, która może być wykorzystana w sadownictwie ekologicznym jest ‘Katja’. W jej przypadku zbiór przypada już na połowę sierpnia. Pochodzi ze Szwecji, a co za tym idzie w przeciwieństwie do ‘Boskoop’ jest odporna na mrozy. Drzewo rośnie średnio silnie, a korona jest regularna i luźna. Charakteryzuje się wysoką odpornością na parcha i mączniaka. Jest odmianą wcześnie kwitnącą, jest zapylana przez większość odmian uprawianych w Polsce. Owocuje regularnie, jeśli zawiązki są przerzedzane, rodzi owoce średniej wielkości, zielonkawożółte z rumieńcem. Miąższ jest drobnoziarnisty i bardzo smaczny. Jest to odmiana deserowa, ale nadaje się również na przetwory.            

‘Jester’ jest odmianą dobrą dla ekosadów ze względu na wysoką plenność i odporność na choroby. Jest wysoce odporna na parcha i mączniaka oraz dość odporna na zarazę ogniową. ‘Jester’ został wyhodowany w Wielkiej Brytanii z połączenia ‘Golden Delicious’ i ‘Worcester Pearmain’. Jest do odmiana o wybitnych walorach smakowych. Miąższ jest słodko–kwaśny, delikatny i soczysty. Owoce są duże, kuliste o zielonkawej skórce, prawie w całości pokryte czerwonym rumieńcem, dojrzewają w połowie września. Drzewa tej odmiany rosną średnio silnie, a korona posiada dużą ilość krótkopędów. Są odporne na wszystkie wcześniej wymieniane choroby i wystarczająco odporne na mróz w klimacie naszego kraju.                                     

Wśród tradycyjnych, znanych odmian jabłoni do ekologicznego sadownictwa mogą być używane także ‘Piros’ i ‘James Grieve’, ale niestety są bardzo podatne na zarazę ogniową, więc w miejscach szczególnie silnego jej występowania nie poleca się nasadzeń z tych odmian. W ekosadzie możemy uprawiać również smakowitą ’Galę’ i ‘Szampiona’, a także ‘Ligola’ i ‘Pinovę’, ale są to już odmiany „wyższego ryzyka” znacznie bardziej podatne na choroby i szkodniki od tych opisanych powyżej.                             

Na koniec rozważań o  ekojabłoniach przyjrzyjmy się nowszym odmianom. Do zastosowania w sadzie ekologicznym nadaje się ‘Free Redstar’. Drzewo to charakteryzuje się małą podatnością na parcha, mączniaka i zarazę ogniową a także na choroby kory. Mimo konieczności przerzedzania zawiązków walorem tej odmiany jest obfite plonowanie. Zbiór przypada na 2 połowę września. Jest to odmiana odporna na mrozy, jej mankament może stanowić fakt, iż jest to drzewo silnie rosnące.                        

‘Topaz’, to stosunkowo niedawno (1984) wyhodowana odmiana czeska. Charakteryzuje się średnią siłą wzrostu, korona tej odmiany jest kulista i posiada wiele krótkopędów, na których zawiązuję się owoce. Plon jest obfity, a drzewa owocują corocznie, już od drugiego roku po posadzeniu. Owoce są dość duże, kuliste, mocno spłaszczone. Mają kolor nieco zielonkawy, ale w przeważającej części są pokryte czerwono-żółtym rumieńcem. ‘Topaz’ charakteryzuje silnym, jakby tłustym nalotem woskowym, dzięki temu ma doskonałe walory przechowalnicze. W smaku jabłka są bardzo dobre, aromatyczne i kruche w konsystencji. Owoce dojrzewają w połowie października. Wadą tej odmiany w hodowlach ekologicznych jest jej duża podatność na zarazę ogniową.                   

‘Ariwa’ jest odmianą powstałą przy współpracy angielskich i szwajcarskich hodowców w 1986 roku. Szczególnie przydatna w ekosadach ze względu na to, że jest to pierwsza na świecie odmiana odporna nie tylko na parcha, ale także na mączniaka! Jak dotąd nie wiadomo jaka jest jej odporność na zarazę ogniową, ale jest również mało wrażliwa na gorzką plamistość podskórną. Wzrost drzewa jest średnio silny, korona ma formę stożkową z licznymi krótkopędami. Plony są umiarkowane, ale wcześnie wchodzi w okres owocowania, jest raczej odporna na mróz, ale zdarzają się przemarznięcia tej odmiany. Owoce dojrzewają na przełomie września i października.

Wraz z postępem prac hodowlanych z całą pewnością systematycznie będą pojawiać się coraz to nowe odmiany jabłoni odporne na choroby i szkodniki. Wraz z rozwojem ekosadownictwa hodowcy będą musieli sprostać oczekiwaniom rynku i tworzyć odmiany, które będzie można z powodzeniem uprawiać w sadach ekologicznych. Zachęcam do spróbowania uprawy którejś z omówionych odmian zarówno w sadzie towarowym, jak i w przydomowym ogródku, czy gospodarstwie agroturystycznym. Życzę udanych zbiorów i zapraszam do zapoznania się z kolejnymi odsłonami naszego ekocyklu.

Ąutorka: Agnieszka Sobczyk
Źródła:  A. Mika i In. „Sadownictwo”, wyd. Hortpress Sp. Z o.o , W- wa, 2002, www.uprawyekologiczne.pl, www.jablonie.rolnicy.com, www.freshplaza.com