Program azotanowy obowiązuje na terenie całego kraju od 27 lipca 2018 r. Sporządzono go w odpowiedzi na unijną dyrektywę mającą chronić zbiorniki wodne przed zanieczyszczeniem związkami azotu spływającymi z upraw rolniczych. Praktyka pokazuje, że nie wszyscy rolnicy wzięli sobie do serca nowe regulacje. Niestety nieznajomość prawa szkodzi, a za nieprzestrzeganie przepisów grożą surowe kary finansowe. Warto zatem zapoznać się ze zmianami, które wnosi ze sobą rozporządzenie.
Regulacje i zakres obowiązków, które program nakłada na gospodarstwa nie są jednakowe i zależą od wielkości gospodarstwa. Klasyfikacja jest czterostopniowa. Gospodarstwa najmniejsze, o powierzchni do 10 ha lub inwentarzu nie większym niż 10 DJP (dużych jednostek przeliczeniowych), zobowiązane są jedynie do przestrzegania programu, m.in. zawartych w nim terminów i maksymalnych dawek nawożenia azotem.
Średnie gospodarstwa, których powierzchnia przekracza 10 ha, ale nie jest większa niż 100 ha użytków rolnych (50 ha upraw intensywnych) lub ich inwentarz mieści się w przedziale między 10 a 60 DJP, są dodatkowo zobowiązane do prowadzenia ewidencji nawożenia azotem. Dokument ten może być sporządzany w formie elektronicznej lub papierowej. Powinien zawierać informacje o dacie i rodzaju nawożenia , uprawie (gatunku) i powierzchni, na której go zastosowano, a także o dawce (w kg N/ha i kg N/powierzchnię uprawy). W przypadku nawożenia powierzchni o dużym nachyleniu powinno się również podać datę przyorania lub przemieszania nawozu naturalnego z glebą. Ewidencję należy przechowywać przez 3 lata od dnia sporządzenia i udostępniać na żądanie uprawnionych organów.
Gospodarstwa duże, czyli powyżej 100 ha UR lub powyżej 50 ha upraw intensywnych, lub powyżej 60 DJP muszą sporządzać uproszczony plan nawożenia azotem (plan nawozowy oparty na bilansie azotu). Z kolei gospodarstwa bardzo duże, a więc te, które prowadzą chów lub hodowlę: powyżej 40 000 stanowisk dla drobiu lub chów i hodowlę świń powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior, muszą sporządzać plan nawozowy oparty o analizę gleby, następnie przekazywać go do zatwierdzenia przez stację chemiczno – rolniczą, a kopię przesyłać do wójta lub burmistrza.
Co jeszcze reguluje program azotanowy? Między innymi maksymalną dawkę azotu, która może być zadana pod konkretną uprawę. W przypadku kukurydzy na ziarno i rzepaku jest to 240 kg N/ha; dla buraka cukrowego przewidziano 180 kg N/ha, a pod sady nie damy więcej niż 100 kg N/ha. Po resztę wytycznych, w tym dla poszczególnych zbóż, odsyłamy do tekstu rozporządzenia. Nie zmienił się maksymalny limit dla stosowania nawozów naturalnych (170 kg N/ha), pamiętać jednak należy, że ilość azotu pochodzącego z różnych źródeł (nawożenia mineralne + nawozy naturalne) sumuje się i nie może przekroczyć limitów obowiązujących w poszczególnych uprawach!
Dodatkowo Program zabrania stosowania nawozów na glebach zamarzniętych, zalanych wodą i pokrytych śniegiem. Szczegółowo określa również dopuszczalne terminy nawożenia, dzieląc Polskę na dwa obszary – strefę późną oraz strefę wczesną. Ponadto reguluje warunki, w których mają być przetrzymywane płynne i stałe nawozy naturalne – obliguje do założenia specjalnych zbiorników bądź płyt obornikowych w czasie zależnym od wielkości produkcji zwierzęcej w gospodarstwie. Kategorycznie zakazuje stosowania nawozów azotowych w pobliżu zbiorników wodnych, określając jednocześnie minimalne odległości, które powinny zostać zachowane.