Niewysoka roślinka spotykana w rożnych miejscach przy rowach, w ogródkach, przy miedzy gdzieś w środku leśnej czy między łąkowej ścieżce, a także śmiało wkraczająca na pola uprawne. Ciężko nie oprzeć się wrażeniu i podpierając wiedzą rolniczą, przyjąć, że to nikomu niepotrzebny chwast. Ale czy na pewno?

Co to jest ten przetacznik perski?

To roślina z rodziny babkowatych, która do Polski przyszła z obszarów Kaukazu, gdzie występuje dość licznie. W Polsce pojawiła się dopiero w I połowie XIX wieku i szybko nadrabiając nieobecność, rozprzestrzeniła się na cały kraj. W chwili obecnej spotykana dość powszechnie i równie powszechnie tępiona.
Jest niedużą rośliną sięgającą do 40 cm długości. Niektóre łodygi leżące bezpośrednio przy ziemi potrafią się ukorzenić. Liście występują nielicznie na łodydze przy kwiecie, głównie przy ziemi. Są mocno zielone jajowate , krótkoogonkowe. Na ich brzegach można zauważyć karbowania i owłosienie. Kwiaty pojedyncze blado niebieskie o ciekawych jaśniejszych środkach. Płatki jajowate ostro zakończone. Kwiaty o średnicy do 12 mm. Roślina samopylna (czasami owadopylna – lubiana przez błonkówki), zauważana głównie w okresie kwitnienia od marca do późnej jesieni – nawet do końca października. Owoce niewielkie, brunatne sięgające wielkością do 2,5 mm. Ginie wraz z pierwszymi przymrozkami, by odrodzić się na wiosnę.

Dlaczego tak ładnie rośnie, niemal wszędzie gdzie padnie nasionko? Ma nieduże wymagania, potrzebuje słońca, trochę wilgoci i najlepiej bogatą w azot glebę. Gdy nie dostanie takich wymarzonych warunków, doskonale poradzi sobie również na piaskach i w cieniu.

Mimo iż przetacznik traktowany jest jako chwast, ma również dobre strony. Może być stosowany jako roślina wskaźnikowa, bowiem jego występowanie oznacza wysoką zasobność gleby w azot. Dodatkowo zawiera aukubinę , która w ziołolecznictwie chroni wątrobę.

Dlaczego uważana jest za chwast? Gdyż szybko przystosowuje się do nowych warunków - wiosną wybucha jej rozwój i ekspansywnie wkracza na każdy wolny skrawek trawnika czy pola. W sezonie staje się naturalnym wrogiem dla młodych siewek i rozsad. Rolnicy zwalczają ją przy progu 15 roślin na 1 m2. Dlatego jeżeli chcemy uprawiać to ziele w ogrodzie w celach ozdobnych i leczniczych warto rozsiewać je tak, aby było to z dala od pola uprawnego, jeżeli nie chcemy spowodować niepotrzebnego rozkrzewiania.

Co ziele w sobie niesie?

Surowcem używanym w zielarstwie jest kwitnące ziele przetacznika – po zerwaniu należy wysuszyć je w zaciemnionym miejscu. Jest to bardzo ważne, gdyż jako surowiec irydoidowy jest on bardzo wrażliwy na światło. Po wysuszeniu należy przechowywać go szczelnie w pojemnikach, które nie będą przepuszczały światła. W przetaczniku znajdziemy między innymi takie związki jak:

- katalpol – działanie przeciwzapalne podobne do syntetycznych sterydów

- katalpozyd – powoduje zahamowanie obrzęków w granicach tkanek

- aukubinę – glikozyd irydoidowy o działaniu przeciwzapalnym, przeciwwirusowym, osłaniającym i przeciwbakteryjnym. Dodatkowo ma działanie antyhepatotoksyczne czyli osłaniające wątrobę.

 - flawonoidy – głównie działania tych związków na organizm człowieka to przeciwzapalne, przeciwutleniająco oraz przeciwalergicznie, źródła medycyny ziołowej przypisują im również działania przeciwnowotworowe.

- fenolokwasy, które odznaczają się przede wszystkim właściwościami ściągającymi, przeciwobrzękowymi, przeciwzapalnymi oraz hamującymi trawienie.

Kiedy warto skorzystać z właściwości wyżej wymienionych? Najlepiej kiedy wydarzy się zatrucie skutkujące stanem zapalnym wątroby lub nadwrażliwością układu żółciowego. Oczywiście przed zastosowaniem każdego naparu roślinnego należy sprawdzić, czy nie powoduje alergii oraz można go łączyć ze stosowanymi lekami. Poniżej przedstawiamy przydatne przepisy z zielnika.

Napar z przetacznika

Składniki:

-2 łyżki suszonego przetacznika perskiego

-gorąca woda

Zagotowaną, ale nie gotującą wodą, zalać 2 łyżki ziela i zostawić do naciągnięcia naparu. Po około 30 minutach odcedzić. Gotowy napar przelać do szklanego słoiczka lub butelki. Można pić po szklance po rozcieńczeniu ciepłą wodą lub stosować do przemywania w stanach zapalnych, podrażnieniach, infekcjach.Przy zbijaniu gorączki dobrze połączyć wywar z sokiem malinowym, miodem lub lipą.

Intrakt z przetacznika

Czyli preparat roślinny podobny do nalewki, jednakże różni się od niej surowcem. W przypadku nalewek używamy suszu, zaś w przypadku intraktu - świeżych roślin.

Składniki:

- alkohol 50 % – 60 %

- świeże ziele przetacznika perskiego

W proporcji 1:5 (1 część przetacznika do 5 części alkoholu)

Ziele zalać alkoholem i pozostawić na co najmniej 7 dni. Po 7 dniach, przelać przefiltrować. Przechowywać w ciemnym miejscu, zamknięte najlepiej w szklanej butelce. Pić raz dziennie max. 10 ml .