Artykuły

Chociaż Unia Europejska nie zakazuje używania glifosatu, jego stosowanie budzi szereg rozmaitych kontrowersji wśród różnych środowisk. Czym jest tak naprawdę ten środek ochrony roślin, jakie ma właściwości i czy może przyczyniać się do występowania szkodliwych efektów w środowisku i oddziaływać negatywnie na zdrowie człowieka?

Glifosat jest jednym z najpopularniejszych środków ochrony roślin, zaliczanych do grupy produktów chwastobójczych. Należy on do organicznych związków chemicznych z grupy fosfonianów, posiadających właściwości hamujące działanie enzymu syntazy EPSPS, który odpowiada za biosyntezę aminokwasów aromatycznych m.in. fenyloalaniny, tyrozyny i tryptofanu. Białka te są niezbędne do prawidłowego wzrostu roślin, dlatego ich zahamowanie niweluje dalszy rozwój organizmów. Środek ten od początku jego wprowadzenia do powszechnego użytku w 1974 roku pozostaje na rynku jako niezwykle silny herbicyd nieselektywny, co oznacza, że jego stosowanie zwalcza nie tylko osobniki niepożądane w uprawach, ale może również przy nieodpowiednim stosowaniu, uszkadzać rośliny przemysłowe.

Oprysk z użyciem glifosatu wykonuje się rozcieńczając herbicyd w wodzie, najlepiej miękkiej, gdyż wysoki poziom twardości wody może znacznie zahamować jego działanie.  Ten nieselektywny środek ochrony roślin pobierany jest przez liście oraz pędy, dlatego jego użycie zalecane jest przed siewem roślin jarych, podczas gdy pole porośnięte jest stosunkowo dobrze rozwiniętymi chwastami. W przypadku stosowania glifosatu warto przyjąć zalecenia producenta zamieszczone na etykiecie produktu bowiem w większości przypadków podawane są tam wysokości chwastów, jakie powinny zostać osiągnięte przed rozpoczęciem zabiegu. Działanie glifosatu obserwowane jest mniej więcej po tygodniu od zastosowania na polu, a pełne zwalczenie chwastów następuje po okresie dwóch-trzech tygodni.

Długoletnie stosowanie glifosatu na powierzchni pola niesie za sobą jednak ryzyko uodparniania się niektórych organizmów na działanie jego substancji aktywnych. Sygnały o przystosowaniu się roślin do działania herbicydu docierają z wielu państw na całym świecie, podając około 40 rozmaitych uodpornionych gatunków organizmów, w tym m.in. szarłat szorstki, skrzyp, życica wielokwiatowa, przymiotno kanadyjskie i babka lancetowata.

Ilość stosowanego i wprowadzanego do szerszego obrotu glifosatu rośnie w zastraszającym tempie. Na rynku dostępnych jest wiele kombinacji produktów zawierających w swym składzie glifosat. Najczęściej jednak substancja ta jest wprowadzana jako sól amonowa lub sodowa. Jego obecność bardzo często stwierdza się również w produktach żywnościowych, warzywach lub owocach, co stwarza ryzyko przedostawania się tej substancji do organizmu ludzkiego. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez kanadyjskich badaczy na Uniwersytecie Laval w Quebec City, glifosat obecny w organizmie ludzkim może zaburzać działanie układu immunologicznego, a także mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie gospodarki hormonalnej. Jego akumulacja zachodzi najczęściej w centralnym systemie nerwowym, a także elementach układu pokarmowego m.in. wątrobie czy nerkach. Obecność glifosatu stwierdzono również w moczu i mleku matki. Oprócz bezpośredniego spożycia produktów zawierających pozostałości tego środka ochrony roślin eksperci wskazują również silne narażenie zdrowia ludzi mieszkających w pobliżu opryskiwanych obszarów.

Inne badania opublikowane na łamach czasopisma naukowego „Mutation Research/Reviews in Mutation Research” wskazały również zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwory, wraz z nasiloną ekspozycją na glifosat. Zgodnie z badaniami amerykańskiej Profesor Lianne Sheppard z University of Washington, glifosat zwiększa ryzyko niektórych nowotworów o ponad 40 proc., w tym niezwykle groźnego chłonniaka nieziarnicznego, będącym nowotworem złośliwym. Pomimo tego, iż glifosat jest degradowany przez enzymy drobnoustrojów glebowych, jego czas rozkładu może być znacznie dłuższy niż sądzono dotychczas. Jego intensywne przenikanie do środowiska naturalnego i długotrwałe pozostawanie w nim obniża znacząco bioróżnorodność. Glifosat powoduje bowiem umieranie wielu gatunków pszczół, dżdżownic i innych organizmów zasiedlających glebę.

Z pewnością glifosat to środek o wysokiej skuteczności działania, jednak jego stosowanie niesie za sobą szereg rozmaitych konsekwencji, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Rozważne stosowanie środków ochrony roślin, przestrzeganie zaleceń producentów oraz stawianie na sprawdzone produkty z legalnych źródeł może zminimalizować szkodliwe oddziaływanie preparatów stosowanych w produkcji rolnej i zmniejszyć ryzyko strat powodowanych nieodpowiedzialnymi zachowaniami. Dodatkowo wybieranie przyjaznych środowisku produktów, wprowadzanie odpowiedniego płodozmianu i stosowanie innych wytycznych dobrej praktyki rolnej może w dużym stopniu pomóc gospodarzom odejść od chemicznych środków ochrony roślin, na rzecz naturalnych sposobów uprawy roli.