Artykuły

Ziołolecznictwo było znane już w starożytności pośród wielu rozwijających się wówczas cywilizacji. Wytwarzanie leków na bazie ziół, wprowadzanie ich do terapii wielu chorób, wzbogacanie codziennej diety czy profilaktyczne stosowanie ukazuje nam potęgę możliwości wykorzystania tej specyficznej grupy roślin. Dlaczego warto rozpowszechniać uprawę ziół na skalę krajową, a nawet światową?
Polska od wielu lat jest krajem uchodzącym za jeden z głównych producentów ziół w Europie. Nic dziwnego, bowiem powierzchnia uprawy ziół w naszym kraju sięga swą wartością około 14 tys. ha. Silną pozycję Polski w produkcji zielarskiej podkreśla również dyrektor Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich – PIB Rafał Spachacz. Podczas spotkania w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które odbyło się w kwietniu 2023 roku, zaznaczył on bowiem, iż rosnące zainteresowanie medycyną naturalną, a w szczególności ziołolecznictwem oraz nowoczesny przemysł spożywczy, kosmetyczny i farmaceutyczny stymulują dalszy rozwój tego sektora produkcji rolnej w naszym kraju.
Propagowanie wiedzy o roślinach leczniczych i przyprawowych jest kluczową kwestią poszerzania udziału gatunków ziół uprawianych w zmianowaniach w polskich gospodarstwach rolnych. Eksperci podkreślają, iż uprawa ziół jest jednym z najbardziej dochodowych branży, biorąc pod uwagę szerokie spektrum wymagań dotyczących uprawy poszczególnych gatunków roślin. Warto jednak pamiętać, iż wprowadzanie ziół na pola wiąże się ze sporym ograniczeniem stosowania środków ochrony roślin. Z tego względu, producenci tych specyficznych gatunków bardzo często decydują się więc na przejście na ekologiczną produkcję.
Do najczęściej uprawianych ziół w Polsce należą przede wszystkim mięta pieprzowa, kminek zwyczajny, rumianek pospolity, kozłek lekarski, ostropest plamisty, tymianek właściwy, szałwia lekarska, melisa lekarska, lubczyk ogrodowy lub wiesiołek dwuletni. Zgodnie z badaniami prowadzonymi przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie największa koncentracja upraw ziół w Polsce znajduje się w województwie lubelskim oraz kujawsko-pomorskim.
Zasady uprawy ziół są niezwykle zróżnicowane, tak samo, jak zróżnicowana jest gama samych gatunków nadających się do produkcji. Z jednej strony mamy bowiem rośliny ciepłolubne, niewymagające zbyt żyznych gleb i dobrze znoszące okresy suszy (m.in. tymianek, szałwia), natomiast z drugiej istnieją tutaj również rośliny o szerszych wymaganiach wodno-glebowych (np. mięta lub bazylia). Kluczem do sukcesu w produkcji ziół jest długi okres ciepłej i słonecznej pogody. Rośliny zielarskie uprawiane w Polsce pochodzą bowiem w dużej mierze z terenów objętych klimatem śródziemnomorskim, który zapewnia prawidłowy rozwój i namnażanie się olejków eterycznych we wnętrzu roślin z uwagi na specyficzne warunki pogodowe tej strefy klimatycznej.
Dodatkowym atutem w uprawie ziół jest dbanie o odpowiedni poziom nawodnienia gleby, głównie w początkowych stadiach uprawy. Jak podaje Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, optymalnymi warunkami wodnymi dla większości ziół są wartości w graniach od 40 do 60% całkowitej pojemności wodnej gleby (CPW). Zgodnie z pochodzeniem ziół, należy pamiętać, że nie będą odznaczały się one tolerancją na niskie temperatury. Co więcej, do prawidłowego rozwoju zioła potrzebują również gleb o odczynie lekko zasadowym z dużą liczbą mikroorganizmów glebowych. Regularne wapnowanie oparte o racjonalny plan dostosowany do potrzeb roślin oraz wprowadzanie naturalnych produktów użyźniających glebę pozwoli uzyskać wysokie plony.
Kluczowym aspektem w prowadzeniu uprawy ziół jest również dobór odpowiedniego zmianowania. Przy produkcji ziół najlepszym wyborem roślin stanowiących przedplon są gatunki pozostawiające pole odchwaszczone, a także zasobne w składniki pokarmowe. Najlepszym wyborem elementów zmianowania w tym przypadku będzie postawienie na rośliny okopowe lub warzywne. Wprowadzenie roślin strączkowych jako przedplon dla ziół również stanowi dobry pomysł podczas układania zmianowania.
Oprócz tradycyjnych kierunków sprzedaży ziół coraz większą popularnością cieszy się również kierowanie roślin do hodowców zwierząt gospodarskich. To właśnie zioła lub ich części, a także pozostałości po obróbce surowców zielarskich m.in. produkty uboczne destylacji olejków polecane są w szczególności jako wartościowy dodatek do pasz. Wiele ekspertów podkreśla, że wprowadzanie preparatów ziołowych do diety zwierząt hodowlanych wpływa pozytywnie na ich zdrowie, a także przyczynia się do zwiększenia ich produktywności. Zgodnie z informacją zawartą w pozycji Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie „Uprawa i przetwórstwo roślin zielarskich”, w obecnym czasie zioła stosowane są również jako alternatywa dla wycofywanych ze stosowania w chowie zwierząt rozmaitych antybiotyków lub preparatów stymulujących ich wzrost.