Artykuły
Projekt ustawy o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych w ostatnim czasie przeszedł pozytywną weryfikację Rady Ministrów i trafił do Sejmu. Inicjatywa ta może w najbliższym czasie sprawić wzrost zainteresowania budowy biogazowni na terenie licznych gospodarstw rolnych w naszym państwie, co może skłaniać niektórych plantatorów do rozważenia zakładania upraw roślin energetycznych.
Uprawy roślin energetycznych to takie uprawy, które hodujemy w celu pozyskania biomasy z przeznaczeniem na cele energetyczne, czyli do produkcji energii cieplnej, energii elektrycznej oraz biogazu, który produkowany jest w biogazowniach. Odpady z upraw roślin przemysłowych i żywnościowych też mogą być używane w celu produkcji energii, ale takie uprawy nie są uznawane za uprawy energetyczne. Biogaz zaliczany jest do odnawialnych energii elektrycznych, jest wtórnym źródłem powstającym z przetworzenia biomasy przy wykorzystaniu różnych procesów. Najbardziej rozpowszechnioną techniką wytwarzania biogazu jest fermentacja metanowa, gdzie w warunkach beztlenowych fizyko-chemiczne procesy wspierane przez bakterie metanowe, rozkładają masę organiczną do postaci gazowej.
Rośliny stosowane do pozyskiwania energii to rośliny o krótkiej rotacji, średnio trzyletniej, dające potężne przyrosty biomasy. Szybkość rozwoju i przybierania olbrzymich rozmiarów roślin idzie w parze z dużą degradacją gleby, ponieważ rośliny w krótkim czasie muszą pozyskać mnóstwo składników pokarmowych z podłoża. Co ciekawe wiele roślin energetycznych może być uprawiana na podłożu mało zasobnym w składniki pokarmowe, które byłyby dostępne dla roślin standardowo uprawianych na potrzeby rolnictwa. Rośliny energetyczne odznaczają się bowiem zdolnością pobierania tych pierwiastków, które w kompleksie glebowym pozostają niedostępne dla reszty roślin. Mówi się więc, że mogą zasiedlać ubogie gleby, jednak pamiętajmy, że rośliny te korzystają z zupełnie innych pierwiastków niż rośliny uprawiane standardowo w rolnictwie. Z uwagi na szybkie pobieranie składników pokarmowych z gleby, a tym samym szybki wzrost roślin, rośnie również zapotrzebowanie na wodę. Rośliny energetyczne wyróżniają się niezwykle dużym upodobaniem prawidłowych stosunków wodnych w glebie, a same uprawy muszą być bardzo często nawadniane odpowiednimi metodami.
Najpopularniejszymi roślinami energetycznymi sadzonymi w Polsce są m.in. wierzba energetyczna, topola, ślazowiec pensylwański, słonecznik bulwiasty, róża wielkokwiatowa, perz kępowy czy rdest sachalijski. Wierzba wiciowa (energetyczna) jest rośliną typowo polską, doskonale zaadaptowaną do naszych warunków klimatycznych i glebowych. Powstała poprzez skrzyżowanie i selekcję kilku odmian wierzby, dzięki czemu uzyskano gatunek odznaczający się bardzo dużym przyrostem masy, wysoką wartością opałową oraz niewielkimi wymaganiami glebowymi. Można ją uprawiać na wielu rodzajach gleb od bielicowych, piaszczystych po gleby organiczne. Do upraw wierzby wiciowej wykorzystane mogą być praktycznie wszystkie grunty, jednak najbardziej opłacalną wydajność uzyskuje się na gruntach o III I IV klasie bonitacyjnej. Optymalny poziom wód gruntowych terenu, na którym zlokalizowane będą uprawy wierzby to 100-130 cm dla gleb piaszczystych oraz 160-190 cm dla gleb gliniastych.
Przy doborze odpowiedniego miejsca do założenia uprawy roślin energetycznych powinniśmy kierować się przede wszystkim ilością oraz rozkładem opadów w ciągu roku, długością okresu wegetacji roślin, długością dnia świetlnego w ciągu okresu wegetacyjnego, rozkładem temperatur w ciągu dnia, warunkami glebowymi oraz poziomem wód gruntowych. Zakładając, że stanowisko pod uprawy np. wierzby energetycznej zostało przygotowane właściwie i odpowiednio dobrano odmianę rośliny, produktywność całej uprawy będzie zależała od ilości karp przypadających na 1 hektar. Ilość karp zależy od sposobu zbioru – w praktyce jednak istnieje możliwość posadzenia około 30-35 tysięcy karp na 1 hektarze upraw. Z takiej ilości w następnych latach eksploatacji plantacji produktywność będzie wynosiła od 90 do 95%. Szacunkowo z 1 hektara upraw możemy otrzymać około 30 ton przyrostów rocznych (w zależności od podłoża oraz warunków siedliskowych na stanowisku). Jeśli chodzi o plantacje wierzby, najwyższy średni plon przy zbiorze pędów uzyskamy, ścinając wierzbę co trzy lata.
Rośliny energetyczne odznaczają się znaczną odpornością na choroby oraz szkodniki, posiadają wysoką wartość opałową oraz mają stosunkowo niewielkie wymagania glebowe. Ich uprawa może być użytkowana średnio przez okres 15-20 lat, a rozwijająca się technologia zbioru tych roślin pozwala na możliwość mechanizacji prac agrotechnicznych związanych z zakładaniem plantacji oraz zbieraniem plonu.
Ogromnymi zaletami roślin energetycznych jest z pewnością łatwość ich uprawy oraz niskie koszty założenia plantacji. Dodatkowo możliwość wykorzystania powszechnie dostępnego sprzętu do zbioru biomasy oraz pozyskiwanie plonu ubocznego w postaci ziarna, ułatwia pracę gospodarzom i generuje dodatkowe zyski z upraw. Powstająca w zakładach biomasa może być wykorzystywana w lokalnej biogazowni rolniczej do wytwarzania w przyjazny środowisku sposób energii elektrycznej, ciepła, biogazu rolniczego lub biometanu. Wszelkie aspekty związane z rozwojem rynku polskich biogazowni, które obserwujemy obecnie, mogą skłaniać gospodarzy do myślenia, czy opłacalność uprawy roślin energetycznych w kolejnych latach nie stanie się niezwykle wysoka.