Wraz z nadchodzącą wielkimi krokami jesienią przyszedł czas na zbiory gruszek. W naszym cyklu o ekoodmianach zastanowimy się zatem, jakie odmiany należało wybrać do ekosadu, aby cieszyć się obfitym, smacznym i przede wszystkim ekologicznym plonem. Znane nam obecnie grusze uprawne pochodzą od kilku gatunków dziko rosnących, należących do rodziny różowatych. Rodzaj grusza (Pyrus), pierwotnie występował w strefie klimatu umiarkowanego kontynentu Euroazjatyckiego, podobnie jak jabłoń, choć nie sięgając tak daleko na północ z uwagi na fakt, że grusze mają wyższe wymagania cieplne. Dziś po ponad 30 wiekach hodowli tego gatunku, wyróżniamy także grusze typowo azjatyckie, uprawiane w Chinach, czy Japonii.
Grusze preferują stanowiska ciepłe i żyzne, aby owoce były smaczne muszą być wygrzane w słońcu, co należy brać pod uwagę zakładają sad gruszowy.
Do uprawy ekologicznej można wybierać odmiany z dwóch grup, spośród odmian sprawdzonych w polskich warunkach, starszych oraz wśród nowości hodowlanych, o których wiemy, że są odporne na choroby i szkodniki, ale musimy przekonać konsumenta do ich zakupu. Przeciętny Polak spożywa rocznie ok. 1,5 kg gruszek, dla porównania przeciętny Włoch dziesięciokrotnie więcej. Oczywiście wynika to z faktu, że we Włoszech, co muszę przyznać z pewną dozą zazdrości, jest znacznie cieplej, ale oznacza to również, co ważne dla wszystkich hodowców ogromny - niewykorzystany potencjał rynku w naszym kraju. Promowanie tych smacznych owoców, wprowadzanie nowych odmian i jak najlepsze przechowywanie mogą stać się kluczem do sukcesu sadowników.
Wracając do odmian odpowiednich do ekosadownictwa, znajduje się wśród nich najpopularniejsza obecnie w uprawie w Polsce ‘Konferencja’. Jest to bardzo stara odmiana wyhodowana w 1884 roku w Anglii, w Europie rozpowszechniona bardzo szybko, bo już pod koniec lat 90. XIX w. w Polsce zyskała uznanie dopiero w latach 70. ubiegłego stulecia i cieszy się nim do dziś. Jest to odmiana szybko wchodząca w okres owocowania, bo po 2-3 latach od posadzenia. Jest bardzo plenna, smaczna, do tego ma niewielkie jak na gruszę wymagania glebowe. Bardzo dobrze zrasta się z pigwą, i co najcenniejsze w ekologicznym sadzie, w przypadku kiedy ostra zima uszkodzi wiele pąków kwiatowych nawet 90% owoców na drzewie może powstać partenokarpicznie. W Polsce dojrzałość zbiorczą osiąga mniej więcej od połowy września do pierwszych dni października. Dodatkowym walorem tej odmiany jest fakt, iż owoce bardzo dobrze się przechowują, jest czasem nawet zwana „królową chłodni”, bo w tej zwykłej może być przetrzymywana nawet do lutego, a w tej z kontrolowaną atmosferą i do maja!
‘General Leclerc’ - gruszka wielka ze względu na swoje rozmiary i bardzo atrakcyjna, ale też charakteryzuje się wyśmienitymi walorami smakowymi i z powodzeniem możemy ją stosować w ekologicznej uprawie. Choć należy unikać sadzenia tej odmiany na terenach zagrożonych zarazą ogniową, podatność tej odmiany na tę chorobę jest bowiem bardzo wysoka. Odmiana ta została wyselekcjonowana we Francji z siewek ‘Komisówki’. Jest dobrym zapylaczem dla wielu odmian grusz. Sama jest zapylana przez ‘Komisówkę’ i ‘Konferencję’ z tą ostatnią łączy ją jeszcze dobra zdolność przechowalnicza i z uwagi na tę cechę warto ją uprawiać. Dojrzałymi „Genełami” możemy cieszyć się w pierwszej dekadzie października.
Wśród odmian polecanych do uprawy ekologicznej znajdziemy ‘Bonkretę Williamsa’, jej walorem jest przede wszystkim wykwintny smak. Miąższ ‘Bonkrety’ jest soczysty, masłowy, bardzo delikatny i aromatyczny. Owoce dojrzewają już w pierwszych dniach września, szybko przejrzewają i opadają z drzewa, ważne przy tej odmianie jest dotrzymanie terminu zbioru. W chłodni gruszki mogą przetrwać do 11 tygodni. W Polsce jest to odmiana niezbyt powszechna w uprawie, ale godna polecenia zwłaszcza dla tych producentów, którzy chcą zaspokoić przede wszystkim podniebienia swoich klientów. Ze względów ekologicznych polecana do sadu z uwagi na dość wysoką odporność na parcha grusz.
Ciekawą odmianą, którą znajdziemy w doborze do ekosadów jest ‘Lipcówka Kolorowa’, stara, francuska odmiana, zaliczana do grusz letnich, jej owoce dojrzewają w połowie lipca i odznaczają się pięknym wybarwieniem. Obecnie jest rzadko spotykana, ale może wartałoby rozważyć powrót do jej uprawy ze względu na walory smakowe, wczesność dojrzewania i wysoką odporność na parcha grusz. Spośród powszechnie znanych, starych odmian grusz w ekosadownictwie mogą sprawdzić się ‘Faworytka’ w uprawie amatorskiej i ‘Bojniczanka’, która jest odmianą nie tak starą, ale powszechnie uznaną i cenioną w naszej strefie klimatycznej. Trudno się temu dziwić powstała bowiem przy współpracy hodowców polskich i słowackich. Jest bardzo odporna na mróz i średnio odporna na parcha. Nadaje się zarówno do sadów towarowych jak i przydomowych. Jest częściowo samopłodna i nie wymaga przerzedzania zawiązków. Dobrze zrasta się z pigwą. Dojrzałość zbiorczą owoce osiągają w połowie września, ale do spożycia nadają się po 2 tygodniach przechowywania. Gruszki te w chłodni utrzymują się do stycznia.
Tym sposobem przeglądając dobór grusz do ekologicznej uprawy doszliśmy do odmian nowych i bardzo obiecujących. Dominują tu zdobycze czeskiej hodowli jak ‘Amfora’, ‘Dicolor’ i ‘Erika’. Ta pierwsza jest odmianą zimową, jej zbiór przypada w połowie października, plon jest obfity i dobrze się przechowuje aż do wiosny. ‘Dicolor’ cieszy się coraz większym powodzeniem na rynku, zaobserwowano bowiem duże zainteresowanie „kolorowymi” gruszkami, a odmiana ‘Docolor’ wyróżnia się czerwonym rumieńcem, który obejmuje do 75% powierzchni owocu. ‘Erika’ jest odmianą o wysokiej plenności, dobrze zachowuje się podczas przechowywania a do tego drzewa charakteryzują się niewielkim wzrostem. Wszystkie spośród tych trzech odmian są plenne i owocują regularnie. Nie posiadamy jeszcze danych na temat ich odporności na zarazę ogniową i nie do końca znamy wymagania cieplne tych odmian, sprawdzenie w jakim stopniu odmiana jest odporna na mróz wymaga wielu lat obserwacji, a wszystkie one zostały zarejestrowane w ostatnim dziesięcioleciu, więc na jednoznaczne określenie ich stopnia mrozoodporności musimy jeszcze trochę poczekać.
Wśród nowych odmian do ekosadu nadaje się także zdobycz hodowli angielskiej ‘Concorde’. Odmiana ta wywodzi się od ‘Komisówki’ i ‘Konferencji’. Jest to odmiana obficie, corocznie owocująca, owoce są duże, żółtozielone i smaczne. Dojrzewają w połowie września. Zaletą ‘Concorde’ przy ekologicznym prowadzeniu gospodarstwa jest fakt, iż odmiana jest odporna na choroby grzybowe i parcha grusz. Godne polecenia wydają się również dwie odmiany wyselekcjonowane we Francji ‘Delbuena- Peradel’ i ‘Fertilia Delbard Delwilmor’ bardzo wcześnie wchodzące w okres owocowania i o wysokiej odporności na parcha. Odmiany te nie są jednak jeszcze dobrze sprawdzone w naszych warunkach klimatycznych, polecam więc do wypróbowania na niewielkim areale i dla odważnych.
W końcu do odważnych świat należy, miejmy więc nadzieję, że ekoplantatorzy grusz umocnią swoją pozycję na rynku i przekonają konsumenta do swojego produktu sięgając zarówno po nowości jak odmiany tradycyjne. Życzę powodzenia i smacznego, w końcu sezon na gruszki na dobre rozpoczęty.
Autorka: Agnieszka Sobczyk
Źródła: Grzegorz Łysiak: Uprawa i odmiany gruszy, Warszawa, Hortpress, 2006, A. Czynczyk i in. „Sadownictwo” W-wa 2002, www.uprawyekologiczne.pl.