Trychofitoza bydła nazywana jest popularnie grzybicą skórną bydła (ang. cattle ringworm). To przewlekła, popularna i występującą na całym świecie choroba skóry, spowodowana zakażeniem przez grzyba, którym najczęściej jest Trichophyton verrucosum. Grzyby powodujące grzybice u zwierząt i ludzi należą do tzw. drożdżaków. Choroba ta nie jest bezpośrednio groźna dla zwierząt, w dłuższym czasie może jednak powodować znaczne straty materialne. Hodowle w których z powodu tej choroby następuje kwarantanna, dochodzi bowiem do ograniczenia obrotu zwierzętami rzeźnymi i zarodowymi, oraz do zakłóceń w planowej rotacji zwierząt. Choroba ta jest często lekceważona, jednak w ostatecznym rozrachunku takie podejście staje się nieopłacalne. Warto więc wiedzieć o niej więcej by móc zapobiegać jej ewentualnemu pojawieniu się w hodowli.
Istotne znaczenie odgrywają właściwości biologiczne grzybów. Tylko 13 spośród 250 gatunków grzybów mogących powodować grzybice, może osiedlać się i w sprzyjających warunkach namnażać w organizmie zwierząt. Chorobotwórczość drożdżaków polega głównie na wywoływaniu zmian zapalnych i uszkodzeniu zaatakowanych narządów oraz błon śluzowych. W zaatakowanych narządach z reguły powstają ziarniaki a na błonach śluzowych – stany zapalne i naloty. Zmiany te są na tyle charakterystyczne, że przy zastosowaniu selektywnych metod diagnostyczno-badawczych pozwalają bezbłędnie rozpoznać grzybicę oraz jej rodzaj i postać.
Występowanie
Trychofitoza atakuje wszystkie zwierzęta, przy czym bardziej podatne jest oczywiście bydło młode. Większe nasilenie jej występowania przypada na okres zimowy. W przypadku – zawleczenia tej choroby do gospodarstwa dotychczas od niej wolnego, w stadach importowanych oraz w okresie aklimatyzacji lub transportu – może ona pojawić się w różnych porach roku. W okresie letnim u zwierząt korzystających z pastwiska lub otrzymujących zielonkę, nasilenie choroby jest słabsze a objawy ustępują samoistnie po 6-8 tygodniach. W okresie jesienno-zimowym nie leczony proces chorobowy utrzymuje się przez 3-4 miesiące. Szerzeniu się choroby sprzyja oczywiście nadmierne zagęszczenie zwierząt oraz zbyt wysoka wilgotność w pomieszczeniach hodowlanych (np. w oborach, cielętnikach). Należy jednak mieć na uwadze, że choroba ta może wystąpić także i w pomieszczeniach, w których warunki sanitarne i zoohigieniczne nie budzą zastrzeżeń. Na wystąpienie trychofitozy wpływa także stosowana metoda chowu. W bardziej ekologicznych oborach wolnostanowiskowych niestety szerzy się szybciej i jest trudniejsza do opanowania niż w oborach uwięziowych. Dużą rolę odgrywają również niedobory żywieniowe – szczególnie białka, witamin (głównie z grupy A) oraz mikroelementów (głównie żelaza, miedzi, cynku). Najczęstszym czynnikiem wywołującym tą chorobę jest jednak wspomniany na początku Trichphyton verrucosum, który może atakować także owce oraz sporadycznie i inne gatunki zwierząt oraz ludzi. Za rozprzestrzenianie się choroby mogą być odpowiedzialne również pasożyty skórne takie jak: świerzbowce, wszoły, wszy oraz bąki i muchy. Stawonogi te przenoszą spory grzyba na swoich odnóżach. Zaatakowane przez nie zwierzęta odczuwają świąd i ocierają się o przegrody, ściany oraz żłoby, ułatwiając tym samym inwazję grzyba w głąb swojej skóry. Dlatego tez późniejsze ogniska zakażenia powstają głównie w okolicach otarć i drobnych skaleczeń. Bezwzględnie należy pamiętać, że choroba ta niestety może być przenoszona i na ludzi.
Objawy. W zaawansowanym stadium taj choroby dochodzi do obniżenia przyrostów masy ciała u bydła młodego, a u krów mlecznych – do zmniejszenia wydajności mlecznej. Oczywistym faktem jest także zmniejszenie wartości użytkowej skór pochodzących od zwierząt chorych i ozdrowieńców. Do objawów klinicznych należą postępujące zmiany skórne. Produkty przemiany materii grzybów mają działanie drażniące, co w efekcie prowadzi do miejscowych odczynów zapalnych. Najczęściej na skórze głowy, szyi, łopatkach oraz w okolicy nasady ogona występują (początkowo ograniczone) nacieki skórne połączone z nastroszeniem włosa w tych rejonach i nie tylko. Potem dochodzi do pokrycia się szarobiaławymi strupami (zestrupienie – wysięk surowiczy skleja przerośnięte komórki naskórka) powstałych owalnych lub okrągłych ognisk grzybiczych i ich wyłysienia (fot. 1).
Strupowatej postaci grzybicy często towarzyszą też wykwity skórne z pęcherzykami wypełnionymi płynem surowiczym (wysięk surowiczy). Najczęściej ich ogniska występują na skórze głowy, szyi, łopatkach, pośladkach u nasady ogona, rzadziej na grzbiecie, sporadycznie w dolnej części brzucha i kończyn. Często spotkać je można w okolicy wymion lub moszny. W okolicach oczu powstałe plamy grzybicze mogą się zlewać ze sobą, tworząc tzw. „fenomen okularowy”. Bydło dorosłe jest ze zrozumiałych względów bardziej odporne na tą chorobę, ale i ono się jej nie ustrzeże. U osobników dorosłych obojga płci grzybica występuje w tak zwanej postaci strzygącej, czyli ogniskowym wypadaniu włosa, jednak bez silniejszego odczynu skóry, jaki opisano powyżej (wypryski i zestrupienia). Przy zaniedbaniach właściciela stada oraz w niekorzystnych warunkach środowiska, trychofitoza może objąc nawet duży procent stada, co w połączeniu z postępowaniem objawów chorobowych u poszczególnych osobników, powoduje w efekcie wyraźny spadek kondycji całego stada. Wyróżnia się trzy postacie kliniczne choroby:
• postać głęboka strupiasta – jest najczęściej spotykana i najbardziej charakterystyczna, opisana powyżej postać tej choroby.
• postać opryszczokwa – rzadziej spotykana postać, charakteryzuje się występowaniem owalnych, zaczerwienionych lub sinawych, lekko wystających ponad powierzchnię skóry wykwitów, które są obrzeżone drobnymi pęcherzykami wypełnionymi płynem surowiczym. Ta postać grzybicy występuje na słabo owłosionych partiach skóry w okolicy tzw. „zwierciadła mlecznego” oraz na wymieniu i mosznie.
• postać powierzchniowa strzygąca – postać ta występuje sporadycznie, przede wszystkim u zwierząt dorosłych i będących w dobrej kondycji.
Występują tu okrągłe i bezwłose plamy, jednak bez silniej zaznaczonego odczynu zapalnego skóry. Postać ta występuje sporadycznie, przede wszystkim u zwierząt dorosłych i będących w dobrej kondycji.
W kolejnej części artykułu na temat zwalczania choroby.